Tegenwoordig gaat alles online: boodschappen doen, nieuwe schoenen kopen, een vakantie boeken of bankieren. Het is dan ook niet meer van deze tijd dat (ruimtelijke) informatie over (de kwaliteit van) de leefomgeving bestaat uit dikke stapels papier die voor elke situatie opnieuw bij elkaar moeten worden gezocht. Dat kost veel tijd en geld en moet anders als de Omgevingswet in werking treedt.

Informatie over de leefomgeving en gelijke toegankelijkheid daarvan voor alle gebruikers is cruciaal voor een goede werking van de Omgevingswet. Het gaat om informatie bestemd voor de initiatiefnemer, omwonenden en het bevoegd gezag. Hoe wordt deze informatie over de leefomgeving breed toegankelijk? Tot op heden is informatie over de leefomgeving 'versplinterd' of via losstaande voorzieningen (RuimtelijkePlannen.nl, Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) en Omgevingsloket Online (OLO)) voor de meeste mensen moeilijk te verkrijgen.

Uitrol en eindbeeld van DSO
De toegankelijkheid van informatie wordt onder de Omgevingswet gewaarborgd door de uitrol van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). DSO is een geordend en verbonden geheel van gegevensverzamelingen, afspraken en ICT-voorzieningen (zie ook de toelichting bij het Omgevingsbesluit).

Door middel van DSO kan informatie worden verkregen over de huidige staat van de leefomgeving en over welke wet- en regelgeving op een bepaalde plaats geldt. Het eindbeeld voor DSO is dat met een "klik op de kaart" een initiatiefnemer of een belanghebbende kan zien wat er mag en wat er kan op die locatie. Met de Omgevingswet krijgt iedere gemeente voor haar gehele grondgebied dus in ieder geval een altijd actueel (geconsolideerd) omgevingsplan. Dit eindbeeld is ook onderstreept in het bestuursakkoord van 1 juli 2015 tussen het ministerie van IenM, VNG, IPO en UvW.

Dit stelsel zal echter nog niet volledig gerealiseerd zijn wanneer de Omgevingswet in werking treedt. Stapsgewijs en meegroeiend met de vraag van gebruikers (waaronder gemeenten die ook de grootste input leveren) zal DSO verder vorm krijgen. De verwachting is dat het nog tot 2024 zal duren totdat DSO op volle sterkte is en alle informatie over de leefomgeving gemakkelijk en op begrijpelijke wijze wordt getoond, zodat de verbeterdoelen van de Omgevingswet worden ondersteund. DSO moet uiteindelijk leiden tot snellere procedures, betere besluiten en minder kosten voor initiatiefnemer en bevoegd gezag.

Omgevingsloket
DSO biedt vooral door het delen van beschikbare informatie een grote verbetering bij het informeren, aanvragen, behandelen en besluiten met betrekking tot omgeving gerelateerde initiatieven.

Centraal staat het Omgevingsloket Online. Dat is een ingang met gebruikerstoepassingen die op een gestandaardiseerde manier informatie aanbiedt die de initiatiefnemer, belanghebbenden en het bevoegd gezag, in de praktijk nodig hebben om zich te informeren of te oriënteren. Hieronder valt bijvoorbeeld een aanvraag- en meldingsmodule, waarbij een initiatiefnemer door alle relevante regelgeving en vragen wordt geleid.  Via het loket kan een initiatiefnemer gemakkelijk te weten komen of een grote schuur in de tuin gebouwd kan worden, of dat bijvoorbeeld een schoonheidssalon aan huis mogelijk is. Omwonenden kunnen snel achterhalen of het nabijgelegen restaurant zijn terras mag uitbreiden of tot 2.00 uur 's nachts open mag zijn. Zij krijgen een seintje van het systeem als zich een ontwikkeling in de buurt voordoet. De gemeente moet via een portaal aan de achterkant van het loket dan ook al zijn lokale regels invoeren en zal een melding van het systeem krijgen als er een initiatiefnemer is met een voorgenomen activiteit.

Informatiehuizen
Informatiehuizen zijn op de informatie-infrastructuur aangesloten en ontsluiten vanuit verschillende beleidsvelden op een gestandaardiseerde manier informatie. Een informatiehuis is een nieuw organisatorisch concept waarin de partijen die in een relevant domein actief zijn zodanig onderling gaan samenwerken, dat ze gebruikers van DSO van beschikbare, bruikbare en bestendige informatie kunnen voorzien. Deze informatie zou telkens opnieuw te gebruiken moeten zijn en zo betrouwbaar moeten zijn dat het gebruik daarvan stand houdt bij de rechter. De beoogde informatiehuizen zijn voorzien voor de domeinen: Lucht, Water, Bodem & Ondergrond, Natuur, Externe Veiligheid, Geluid, Cultureel Erfgoed, Ruimte, Bouw en Afval. Het is de bedoeling dat deze informatie standaard wordt ingevuld bij het doen van een check of het indienen van een aanvraag, wat dus veel tijd en geld scheelt.

Samenwerken
Standaardisatie en toegankelijkheid van alle informatie is noodzakelijk voor het ondersteunen van de ketensamenwerking tussen de bestuursorganen die betrokken zijn bij het nemen van besluiten en vooral bij de totstandkoming van omgevingsdocumenten. Bestuursorganen werken straks digitaal samen via een samenwerkingsruimte. Hier zet de aanvrager alle documenten klaar en dan kunnen het bevoegd gezag en bijvoorbeeld het adviserende gezag aan de slag met de beoordeling en via de samenwerkingsruimte documenten uitwisselen en opslaan.

Conclusie
Met de invoering van DSO wordt gestreefd naar meer kwaliteit en samenhang in de informatievoorziening. DSO ziet op de verbeterde digitale ontsluiting van gegevens voor initiatiefnemers, belanghebbenden en het bevoegd gezag. Speerpunt is echter ook het verbeteren van de kwaliteit en de betrouwbaarheid van die informatie. Uitgangspunt hierbij is dat de herbruikbaarheid van informatie wordt vergroot, onderzoekslasten omlaag gaan en besluitvormingsprocessen sneller doorlopen kunnen worden.

Bij het inwerkingtreden van de Omgevingswet zal DSO helaas nog niet op volle kracht werken. Er is nog een lange weg te gaan (inschatting tot 2024) en er zijn nog heel wat hobbels te nemen. De tijd zal leren of het lukt om geconsolideerde informatie en regels en altijd actuele en juiste informatie beschikbaar te maken.

Juridisch advies, bijstand van een advocaat of meer informatie?

Heeft u vragen over digitalisering onder de Omgevingswet? Neem dan contact op met gespecialiseerd advocaat Jos van der Velden.