Het Coronavirus heeft in amper twee weken tijd de normale gang van zaken in onze maatschappij ingrijpend gewijzigd, zowel voor burgers als voor de overheid. Omdat men niet meer mag samenkomen in groepen en er bovendien een afstandsmaatregel geldt, is het voor gemeenten, provincies en waterschappen niet meer mogelijk om op de gebruikelijke wijze te vergaderen en besluiten te nemen. In dit blog hebben wij uitgelegd dat digitale beraadslaging wel mogelijk is, maar dat onduidelijk was of dit ook geldt voor digitale besluitvorming. Het wetsvoorstel voor de Wet houdende regels voor het tijdelijk voorzien in besluitvorming provincies, gemeenten, waterschappen en openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (“de Spoedwet”) dat vandaag bij de Tweede Kamer is ingediend, schept – onder meer - duidelijkheid over de besluitvorming bij decentrale overheden (en in het Caribisch gebied).. Gemeenteraad, provinciale staten en de algemeen besturen van waterschappen kunnen tijdens een digitale vergadering besluiten nemen. In dit blog leggen we uit hoe, waarbij wij ons beperken tot de bevoegdheden voor decentrale overheden in Nederland.. Wij gaan hier niet in op de wijzigingen voor het Caribisch gebied.
Tijdelijke wet
Op dit moment schrappen gemeenten, provincies en waterschappen de fysieke vergaderingen in het belang van de volksgezondheid zoveel mogelijk. Voor de colleges van B&W, gedeputeerde, en dagelijks besturen van waterschappen zijn er voldoende mogelijkheden om dit op te vangen met digitale beraadslaging en stemming en het gebruik van een mandaat. Voor gemeenteraden (“raad”), provinciale staten (“PS”) en de algemeen besturen van waterschappen (“AB”) is dit minder eenvoudig.
Digitale beraadslaging is – in principe – mogelijk (maar kan zijn uitgesloten in het Reglement van Orde). Besluitvorming – hoewel dit niet expliciet is uitgesloten in de wet – niet (tenzij er na beraadslaging niet om stemming wordt gevraagd). Dit heeft te maken met het feit dat vergaderingen openbaar moeten zijn en leden zonder last moeten stemmen. In diverse gemeenten en provincies is er al een werkwijze ontstaan om toch digitaal te kunnen vergaderen, maar de roep om duidelijkheid omtrent de mogelijkheden hiervoor bleef bestaan.
Het wetsvoorstel voor de Spoedwet voorziet deze duidelijkheid met een tijdelijke mogelijkheid om digitaal besluiten te nemen door de raad/PS/AB via videoconferencing. De maatregel geldt voor zolang de raad/PS/AB niet op een goede manier fysiek bijeen kunnen komen. Hierbij legt de wetgever de nadruk op “kunnen”. Zodra het weer mogelijk is om op een veilige manier fysiek te vergaderen, moet de vergadering fysiek plaatsvinden aldus de Memorie van Toelichting. Hierbij wordt voorbijgegaan aan het feit dat digitaal vergaderen wettelijk gezien al mogelijk was, getuige de instructie die het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (“BZK”) hierover schreef.
Digitaal vergaderen
De Spoedwet bevat een aantal aanvullingen op de regels uit de Provinciewet, Gemeentewet en Waterschapswet omtrent het vergaderen. Misschien is de belangrijkste aanvulling de verbreding – of liever gezegd de verduidelijking - van het begrip “openbaar”. Het begrip “openbaar” als bedoeld in artikel 23 lid 1 Provinciewet/Gemeentewet en artikel 35 lid 1 Waterschapswet omvat nu ook een vergadering in een digitale omgeving die door de bevolking op afstand middels een live-verbinding kan worden gevolgd (artikel 1.3, 2.3 en 3.3 Spoedwet). In dit digitale tijdperk sloot het begrip “openbaar” het voorgaande mijns inziens niet uit, maar het is nuttig dat deze omschrijving nu ook – in analoge zin – zwart op wit staat.
De aanvullingen in de Spoedwet maken verder mogelijk dat een gemeente, provincie of waterschap zelf kan bepalen hoe invulling wordt gegeven aan digitale vergaderingen en besluitvorming. Daarbij gelden er blijkens de Memorie van Toelichting een aantal belangrijke voorwaarden:
- Ieder lid moet gegarandeerd beschikken over de technische mogelijkheden om toegang te hebben tot de beraadslaging en stemming.
- Identificatie van raadsleden moet mogelijk zijn door zowel de voorzitter als door de leden onderling en het publiek.
- Er is sprake van een live videoverbinding, alleen audio of stemmen per app is niet voldoende.
- De voorzitter moet in staat zijn de orde te handhaven, bijvoorbeeld door deelnemers het woord te ontnemen of door een volgorde van stemming te bepalen.
Als aan deze voorwaarden is voldaan, kan de commissaris van de Koning/burgemeester in aanvulling op artikel 19 lid 2 Provinciewet/Gemeentewet bepalen dat de vergaderlocatie een digitale omgeving betreft (artikel 1.1 en 2.1 Spoedwet). De vergadering wordt pas geopend als meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden digitaal deelneemt aan de vergadering (artikel 1.2 en 2.2 Spoedwet). Voor waterschappen geldt dat een vergadering slechts kan doorgaan als ieder lid digitaal toegang heeft tot de beraadslaging en stemming (artikel 3.1 Spoedwet).
Digitaal stemmen
Dan een ander belangrijk onderdeel van de wet, het digitaal stemmen. De Spoedwet vult de artikelen 28 en 32 van de Provinciewet/Gemeentewet en artikel 38c van de Waterschapswet zo aan, dat duidelijk is hoe stemming digitaal kan plaatsvinden.
Indien er schriftelijk wordt gestemd (soms is dit wettelijk voorgeschreven), kunnen de stembriefjes door de leden van PS/de raad/het AB persoonlijk, per koerier of per brief worden ingeleverd na afloop van een digitale vergadering. De voorzitter bepaalt daarbij een tijdstip en eventueel de volgorde waarop de stembriefjes door de griffie moet zijn ontvangen en maakt de uitslag van de stemming zo spoedig mogelijk na dit tijdstip openbaar (artikel 1.4, 2.4 en 3.2 Spoedwet). De voorzitter moet zich hierbij wel vergewissen van de authenticiteit van de uitgebrachte stem (behalve bij geheime stemmen). Uit de Memorie van Toelichting volgt overigens niet hoe dit moet worden gedaan. De oplettende lezer constateert hierbij ongetwijfeld dat dit feitelijk geen digitale stemming, maar een schriftelijke- of briefstemming met een verlengde termijn betreft.
Als er geen schriftelijke stemming is voorgeschreven, is het wel mogelijk om digitaal te stemmen. Hierbij moet ieder deelnemend lid door middel van zowel een openbare wilsuitdrukking kenbaar maken of hij voor of tegen het voorstel stemt (artikel 1.5, 2.5 en 3.3 Spoedwet). Met andere woorden: Men moet niet alleen horen, maar ook zien wat het standpunt van de stemmende deelnemer is.
Toekomstmuziek?
De Vereniging van Griffiers zal in samenwerking met de VNG, het IPO en de UvW de invoering van deze tijdelijke voorziening ondersteunen. Wellicht bieden de ervaringen die nu worden opgedaan met digitale besluitvorming, mogelijkheden voor de decentrale democratie van de toekomst…
Wilt u meer weten over digitale besluitvorming door decentrale overheden en de Spoedwet? Neem dan contact op met Sanne Schipper.
Het Coronavirus heeft in amper twee weken tijd de normale gang van zaken in onze maatschappij ingrijpend gewijzigd, zowel voor burgers als voor de overheid. Omdat men niet meer mag samenkomen in groepen en er bovendien een afstandsmaatregel geldt, is het voor gemeenten, provincies en waterschappen niet meer mogelijk om op de gebruikelijke wijze te vergaderen en besluiten te nemen. In dit blog hebben wij uitgelegd dat digitale beraadslaging wel mogelijk is, maar dat onduidelijk was of dit ook geldt voor digitale besluitvorming. Het wetsvoorstel voor de Wet houdende regels voor het tijdelijk voorzien in besluitvorming provincies, gemeenten, waterschappen en openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (“de Spoedwet”) dat vandaag bij de Tweede Kamer is ingediend, schept – onder meer - duidelijkheid over de besluitvorming bij decentrale overheden (en in het Caribisch gebied).. Gemeenteraad, provinciale staten en de algemeen besturen van waterschappen kunnen tijdens een digitale vergadering besluiten nemen. In dit blog leggen we uit hoe, waarbij wij ons beperken tot de bevoegdheden voor decentrale overheden in Nederland.. Wij gaan hier niet in op de wijzigingen voor het Caribisch gebied.
Tijdelijke wet
Op dit moment schrappen gemeenten, provincies en waterschappen de fysieke vergaderingen in het belang van de volksgezondheid zoveel mogelijk. Voor de colleges van B&W, gedeputeerde, en dagelijks besturen van waterschappen zijn er voldoende mogelijkheden om dit op te vangen met digitale beraadslaging en stemming en het gebruik van een mandaat. Voor gemeenteraden (“raad”), provinciale staten (“PS”) en de algemeen besturen van waterschappen (“AB”) is dit minder eenvoudig.
Digitale beraadslaging is – in principe – mogelijk (maar kan zijn uitgesloten in het Reglement van Orde). Besluitvorming – hoewel dit niet expliciet is uitgesloten in de wet – niet (tenzij er na beraadslaging niet om stemming wordt gevraagd). Dit heeft te maken met het feit dat vergaderingen openbaar moeten zijn en leden zonder last moeten stemmen. In diverse gemeenten en provincies is er al een werkwijze ontstaan om toch digitaal te kunnen vergaderen, maar de roep om duidelijkheid omtrent de mogelijkheden hiervoor bleef bestaan.
Het wetsvoorstel voor de Spoedwet voorziet deze duidelijkheid met een tijdelijke mogelijkheid om digitaal besluiten te nemen door de raad/PS/AB via videoconferencing. De maatregel geldt voor zolang de raad/PS/AB niet op een goede manier fysiek bijeen kunnen komen. Hierbij legt de wetgever de nadruk op “kunnen”. Zodra het weer mogelijk is om op een veilige manier fysiek te vergaderen, moet de vergadering fysiek plaatsvinden aldus de Memorie van Toelichting. Hierbij wordt voorbijgegaan aan het feit dat digitaal vergaderen wettelijk gezien al mogelijk was, getuige de instructie die het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (“BZK”) hierover schreef.
Digitaal vergaderen
De Spoedwet bevat een aantal aanvullingen op de regels uit de Provinciewet, Gemeentewet en Waterschapswet omtrent het vergaderen. Misschien is de belangrijkste aanvulling de verbreding – of liever gezegd de verduidelijking - van het begrip “openbaar”. Het begrip “openbaar” als bedoeld in artikel 23 lid 1 Provinciewet/Gemeentewet en artikel 35 lid 1 Waterschapswet omvat nu ook een vergadering in een digitale omgeving die door de bevolking op afstand middels een live-verbinding kan worden gevolgd (artikel 1.3, 2.3 en 3.3 Spoedwet). In dit digitale tijdperk sloot het begrip “openbaar” het voorgaande mijns inziens niet uit, maar het is nuttig dat deze omschrijving nu ook – in analoge zin – zwart op wit staat.
De aanvullingen in de Spoedwet maken verder mogelijk dat een gemeente, provincie of waterschap zelf kan bepalen hoe invulling wordt gegeven aan digitale vergaderingen en besluitvorming. Daarbij gelden er blijkens de Memorie van Toelichting een aantal belangrijke voorwaarden:
- Ieder lid moet gegarandeerd beschikken over de technische mogelijkheden om toegang te hebben tot de beraadslaging en stemming.
- Identificatie van raadsleden moet mogelijk zijn door zowel de voorzitter als door de leden onderling en het publiek.
- Er is sprake van een live videoverbinding, alleen audio of stemmen per app is niet voldoende.
- De voorzitter moet in staat zijn de orde te handhaven, bijvoorbeeld door deelnemers het woord te ontnemen of door een volgorde van stemming te bepalen.
Als aan deze voorwaarden is voldaan, kan de commissaris van de Koning/burgemeester in aanvulling op artikel 19 lid 2 Provinciewet/Gemeentewet bepalen dat de vergaderlocatie een digitale omgeving betreft (artikel 1.1 en 2.1 Spoedwet). De vergadering wordt pas geopend als meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden digitaal deelneemt aan de vergadering (artikel 1.2 en 2.2 Spoedwet). Voor waterschappen geldt dat een vergadering slechts kan doorgaan als ieder lid digitaal toegang heeft tot de beraadslaging en stemming (artikel 3.1 Spoedwet).
Digitaal stemmen
Dan een ander belangrijk onderdeel van de wet, het digitaal stemmen. De Spoedwet vult de artikelen 28 en 32 van de Provinciewet/Gemeentewet en artikel 38c van de Waterschapswet zo aan, dat duidelijk is hoe stemming digitaal kan plaatsvinden.
Indien er schriftelijk wordt gestemd (soms is dit wettelijk voorgeschreven), kunnen de stembriefjes door de leden van PS/de raad/het AB persoonlijk, per koerier of per brief worden ingeleverd na afloop van een digitale vergadering. De voorzitter bepaalt daarbij een tijdstip en eventueel de volgorde waarop de stembriefjes door de griffie moet zijn ontvangen en maakt de uitslag van de stemming zo spoedig mogelijk na dit tijdstip openbaar (artikel 1.4, 2.4 en 3.2 Spoedwet). De voorzitter moet zich hierbij wel vergewissen van de authenticiteit van de uitgebrachte stem (behalve bij geheime stemmen). Uit de Memorie van Toelichting volgt overigens niet hoe dit moet worden gedaan. De oplettende lezer constateert hierbij ongetwijfeld dat dit feitelijk geen digitale stemming, maar een schriftelijke- of briefstemming met een verlengde termijn betreft.
Als er geen schriftelijke stemming is voorgeschreven, is het wel mogelijk om digitaal te stemmen. Hierbij moet ieder deelnemend lid door middel van zowel een openbare wilsuitdrukking kenbaar maken of hij voor of tegen het voorstel stemt (artikel 1.5, 2.5 en 3.3 Spoedwet). Met andere woorden: Men moet niet alleen horen, maar ook zien wat het standpunt van de stemmende deelnemer is.
Toekomstmuziek?
De Vereniging van Griffiers zal in samenwerking met de VNG, het IPO en de UvW de invoering van deze tijdelijke voorziening ondersteunen. Wellicht bieden de ervaringen die nu worden opgedaan met digitale besluitvorming, mogelijkheden voor de decentrale democratie van de toekomst…
Wilt u meer weten over digitale besluitvorming door decentrale overheden en de Spoedwet? Neem dan contact op met Sanne Schipper.