Het hoofdlijnen-Klimaatakkoord onderstreept de belangrijke positie van de aggregator als nieuwe speler op de energiemarkt. Ook de Europese Commissie dicht in haar 'Clean Energy Package' de aggregator een sleutelrol toe in de energietransitie. Wie is deze beoogde nieuwe marktpartij? En wat voor rol moet de aggregator precies gaan spelen? In dit blog beantwoord ik deze vragen en signaleer ik alvast enkele juridische knelpunten die wat mij betreft aan de orde zouden moeten komen in het Klimaatakkoord om te markttoegang van deze nieuwe partij tot een succes te maken.
Wat is een aggregator?
Een aggregator zorgt voor een betere afstemming tussen vraag en aanbod van elektriciteit. Vooral met een toename van zon- en windenergie zal (op zomerse dagen) een overaanbod op de elektriciteitsmarkt bestaan. Het probleem van overaanbod of tekort is dat er onbalans op het net ontstaat. De netbeheerders hebben een wettelijke taak de netbalans te borgen. Dat kan onder andere door in dal-momenten aan afnemers te vragen (tijdelijk) hun energieconsumptie uit te stellen of in piek-momenten juist extra elektriciteit van het net af te nemen. De aggregator kan daar op inspelen door namens een groep van huishoudens en bedrijven, hun vraag- of aanbodflexibiliteit te bundelen en geaggregeerd op een flexibiliteitsmarkt aan te bieden. De aggregator kan slimme apparaten in huis of bedrijfsprocessen aansturen, en zo het energieverbruik van de partijen die hij vertegenwoordigt verplaatsen naar 'dalmomenten'. De aggregator treedt in feite dus op als intermediair tussen verbruikers, netbeheerders en leveranciers. Daarmee kan 'vraagrespons' een (goedkoper) alternatief worden voor bijvoorbeeld extra investeringen in de verzwaring van het elektriciteitsnet.
Als voorbeeld kan worden gedacht aan kassen of koelhuizen die hun energieconsumptie mogelijk enige tijd kunnen uitstellen, zonder dat dit direct grote gevolgen heeft voor de aanwezige temperatuur (die best een paar graden kan zakken/stijgen, zonder dat de productie bederft).
Wie kan aggregator worden?
Netbeheerders kunnen vermoedelijk géén aggregator zijn. Kort gezegd acht toezichthouder ACM de functie van een aggregator niet verenigbaar met de wettelijke kerntaken van netbeheerders: het beheer van het elektriciteitsnet. De flexibiliteitsdiensten van de aggregator zouden kunnen worden gezien als een vorm van handel of levering van energie. Op grond van Europese regelgeving moet dit worden losgeknipt van de wettelijke beheerstaak van de netbeheerder. De rol van aggregator wordt daarmee aan marktpartijen overgelaten. In Nederland is de komst van de aggregator al in gang gezet. Zo publiceerde netwerkbedrijf Alliander onlangs nog een aanbesteding voor de 'realisatie van een Flexmarkt in de Zuidplaspolder ten behoeve van congestiemanagement'.
Voorstel aanpassing EU-Elektriciteitsrichtlijn
De Europese Commissie heeft in haar voorstel tot wijziging van de Elektriciteitsrichtlijn een aantal waarborgen opgenomen, om de markttoetreding van aggregator te bevorderen. Kern is dat deze niet te veel gehinderd mag worden door bestaande partijen die al veel kennis en kunde in huis hebben, zoals netbeheerders en leveranciers. De Commissie doet onder meer de volgende voorstellen:
- Netbeheerders moeten flexibiliteitsdiensten via een open en non-discriminatoire aanbestedingsprocedure inkopen;
- Als huishoudens met een aggregator in zee willen, hoeven zij daarvoor niet eerst goedkeuring te krijgen van hun energieleverancier;
- De aggregator is niet om een vergoeding aan energieleveranciers te verstrekken;
- Er moet een onafhankelijke partij komen die data over het energieverbruik van bedrijven en huishoudens beheert, en partijen als de aggregator daartoe op gelijke voet als andere partijen toegang verschaft.
Aandachtspunten Nederlandse wetgever
Hoewel in Nederland op basis van de zogeheten 'experimenteer AMvB' (voortvloeiend uit de Wet Voortgang Energietransitie) formeel al ontheffing kan worden gekregen voor de aggregator-rol, resteren er - mede gelet op voornoemd wetsvoorstel - wat ons betreft enkele belangrijke juridische aandachtspunten die tijdens de klimaatonderhandelingen aan de orde zouden moeten komen. Zo zal moeten worden nagedacht over het beheer en de toegang tot data over het energieverbruik van afnemers: wie gaat deze data beheren en hoe wordt gewaarborgd dat de aggregator daar toegang toe krijgt? Ook het privacy-aspect en consumentenbescherming spelen daarbij een belangrijke rol. Verder zal de rolverdeling tussen de aggregator en de netbeheerder en de energieleverancier verduidelijkt moeten worden: wie is bijvoorbeeld (op welk moment) programmaverantwoordelijk? Ook de vormgeving van de contracten is belangrijk, nu de rechtszekerheid gebaat zou kunnen zijn bij uniforme (model)contracten voor de aggregator en voor consumenten. Genoeg werk aan de winkel dus.
Heeft u vragen over dit onderwerp, of heeft u bijvoorbeeld behoefte aan bijstand bij het indienen van een goed onderbouwd ontheffingsverzoek? Wij helpen u graag.
Het hoofdlijnen-Klimaatakkoord onderstreept de belangrijke positie van de aggregator als nieuwe speler op de energiemarkt. Ook de Europese Commissie dicht in haar 'Clean Energy Package' de aggregator een sleutelrol toe in de energietransitie. Wie is deze beoogde nieuwe marktpartij? En wat voor rol moet de aggregator precies gaan spelen? In dit blog beantwoord ik deze vragen en signaleer ik alvast enkele juridische knelpunten die wat mij betreft aan de orde zouden moeten komen in het Klimaatakkoord om te markttoegang van deze nieuwe partij tot een succes te maken.
Wat is een aggregator?
Een aggregator zorgt voor een betere afstemming tussen vraag en aanbod van elektriciteit. Vooral met een toename van zon- en windenergie zal (op zomerse dagen) een overaanbod op de elektriciteitsmarkt bestaan. Het probleem van overaanbod of tekort is dat er onbalans op het net ontstaat. De netbeheerders hebben een wettelijke taak de netbalans te borgen. Dat kan onder andere door in dal-momenten aan afnemers te vragen (tijdelijk) hun energieconsumptie uit te stellen of in piek-momenten juist extra elektriciteit van het net af te nemen. De aggregator kan daar op inspelen door namens een groep van huishoudens en bedrijven, hun vraag- of aanbodflexibiliteit te bundelen en geaggregeerd op een flexibiliteitsmarkt aan te bieden. De aggregator kan slimme apparaten in huis of bedrijfsprocessen aansturen, en zo het energieverbruik van de partijen die hij vertegenwoordigt verplaatsen naar 'dalmomenten'. De aggregator treedt in feite dus op als intermediair tussen verbruikers, netbeheerders en leveranciers. Daarmee kan 'vraagrespons' een (goedkoper) alternatief worden voor bijvoorbeeld extra investeringen in de verzwaring van het elektriciteitsnet.
Als voorbeeld kan worden gedacht aan kassen of koelhuizen die hun energieconsumptie mogelijk enige tijd kunnen uitstellen, zonder dat dit direct grote gevolgen heeft voor de aanwezige temperatuur (die best een paar graden kan zakken/stijgen, zonder dat de productie bederft).
Wie kan aggregator worden?
Netbeheerders kunnen vermoedelijk géén aggregator zijn. Kort gezegd acht toezichthouder ACM de functie van een aggregator niet verenigbaar met de wettelijke kerntaken van netbeheerders: het beheer van het elektriciteitsnet. De flexibiliteitsdiensten van de aggregator zouden kunnen worden gezien als een vorm van handel of levering van energie. Op grond van Europese regelgeving moet dit worden losgeknipt van de wettelijke beheerstaak van de netbeheerder. De rol van aggregator wordt daarmee aan marktpartijen overgelaten. In Nederland is de komst van de aggregator al in gang gezet. Zo publiceerde netwerkbedrijf Alliander onlangs nog een aanbesteding voor de 'realisatie van een Flexmarkt in de Zuidplaspolder ten behoeve van congestiemanagement'.
Voorstel aanpassing EU-Elektriciteitsrichtlijn
De Europese Commissie heeft in haar voorstel tot wijziging van de Elektriciteitsrichtlijn een aantal waarborgen opgenomen, om de markttoetreding van aggregator te bevorderen. Kern is dat deze niet te veel gehinderd mag worden door bestaande partijen die al veel kennis en kunde in huis hebben, zoals netbeheerders en leveranciers. De Commissie doet onder meer de volgende voorstellen:
- Netbeheerders moeten flexibiliteitsdiensten via een open en non-discriminatoire aanbestedingsprocedure inkopen;
- Als huishoudens met een aggregator in zee willen, hoeven zij daarvoor niet eerst goedkeuring te krijgen van hun energieleverancier;
- De aggregator is niet om een vergoeding aan energieleveranciers te verstrekken;
- Er moet een onafhankelijke partij komen die data over het energieverbruik van bedrijven en huishoudens beheert, en partijen als de aggregator daartoe op gelijke voet als andere partijen toegang verschaft.
Aandachtspunten Nederlandse wetgever
Hoewel in Nederland op basis van de zogeheten 'experimenteer AMvB' (voortvloeiend uit de Wet Voortgang Energietransitie) formeel al ontheffing kan worden gekregen voor de aggregator-rol, resteren er - mede gelet op voornoemd wetsvoorstel - wat ons betreft enkele belangrijke juridische aandachtspunten die tijdens de klimaatonderhandelingen aan de orde zouden moeten komen. Zo zal moeten worden nagedacht over het beheer en de toegang tot data over het energieverbruik van afnemers: wie gaat deze data beheren en hoe wordt gewaarborgd dat de aggregator daar toegang toe krijgt? Ook het privacy-aspect en consumentenbescherming spelen daarbij een belangrijke rol. Verder zal de rolverdeling tussen de aggregator en de netbeheerder en de energieleverancier verduidelijkt moeten worden: wie is bijvoorbeeld (op welk moment) programmaverantwoordelijk? Ook de vormgeving van de contracten is belangrijk, nu de rechtszekerheid gebaat zou kunnen zijn bij uniforme (model)contracten voor de aggregator en voor consumenten. Genoeg werk aan de winkel dus.
Heeft u vragen over dit onderwerp, of heeft u bijvoorbeeld behoefte aan bijstand bij het indienen van een goed onderbouwd ontheffingsverzoek? Wij helpen u graag.