Als ondernemer kan het voordelen opleveren om met concurrenten samen te werken. Dit kan bijvoorbeeld door gezamenlijk aan onderzoek te doen of nieuwe producten te ontwikkelen. Van dit soort ontwikkelingen profiteren ook andere partijen dan de ondernemingen zelf, zoals consumenten die uiteindelijk worden bediend met technologisch geavanceerde (eind)producten.

Horizontale afspraken tussen directe concurrenten kunnen echter ook negatieve gevolgen hebben voor de markt en voor het mededingingsproces. De Autoriteit Consument en Markt (hierna:''ACM'') handhaaft daarom de spelregels voor eerlijke concurrentie en treedt op tegen verboden samenwerking tussen ondernemingen onder het mededingingsrecht. Belangrijk is dat concurrerende ondernemingen op de hoogte zijn van de spelregels over samenwerking, zodat zij geen boete riskeren.

Met de nieuwe leidraad 'Samenwerking tussen concurrenten' wil de ACM ondernemingen en brancheorganisaties voorlichten over hoe zij zelf kunnen beoordelen welke vormen van samenwerking tussen concurrenten zijn toegestaan en welke niet. De leidraad is met name bedoeld als hulpmiddel en vervangt de reeds bestaande 'Richtsnoeren Samenwerking Ondernemingen'. De nieuwe leidraad gaat vergezeld van een samenvatting in presentatievorm.

De leidraad 'Samenwerking tussen concurrenten' komt niet alleen, maar gaat gepaard met de publicatie van nog een nieuwe leidraad, ditmaal over verticale samenwerking (zie hierover een ander blog van mijn hand). Beide documenten komen uit in een periode waarin sprake lijkt van een nieuw momentum aan de kant van de ACM wat betreft een striktere handhaving van de mededingingsregels. De nieuwe voorzitter van de ACM, Martijn Snoep, heeft in recente interviews met 'NRC' en het 'Financieele Dagblad' al duidelijk gemaakt dat de ACM ''sneller en doortastender'' gaat handhaven en dat "het aantal boetes omhoog gaat''. Reden te meer voor ondernemingen om de nieuwe leidraad-documenten goed in de gaten te houden. Hieronder volgt een korte opsomming van de belangrijkste punten waarop concurrerende ondernemingen moeten letten als zij willen samenwerken.

Onderwerpen van de nieuwe leidraad 'Samenwerking tussen concurrenten'
De leidraad 'Samenwerking' behandelt een aantal specifieke vormen van samenwerking tussen ondernemingen, te weten:

• Adviezen van brancheorganisaties;
• Opstellen van calculatieschema's en kostenramingen;
• Erkenningsregelingen;
• Algemene voorwaarden;
• Samenwerking op administratief gebied;
• Informatie-uitwisseling tussen concurrenten;
• Inkoopafspraken;
• Arbeid en inhuur;
• Horizontale samenwerking vooruitlopend op een concentratie.

In al deze samenwerkingsvormen kunnen mededingingsbeperkende elementen zitten die in beginsel zijn verboden onder het mededingingsrecht. Het is dus opletten geblazen voor ondernemingen wanneer zij samenwerken of overleg hebben met concurrenten over deze onderwerpen.

Welke soorten afspraken zijn bij uitstek verboden onder het mededingingsrecht?
Het mededingingsrecht kent een aantal 'hard core' overtredingen waar ondernemingen doorgaans van weg moeten blijven. Ondernemingen moeten met name voorzichtig zijn in hun samenwerking met de hieronder genoemde typen afspraken.

Concurrenten mogen onder het mededingingsrecht in beginsel:

• Geen afspraken maken over hun (verkoop)prijzen, kortingen en/of acties;
• Geen klanten of werkgebieden onderling verdelen;
• Geen afspraken maken over deelname aan, inschrijfvoorwaarden op of het winnen van een aanbesteding (verbod op 'bid rigging');
• Geen afspraken maken over te hanteren inkoopprijzen bij leveranciers;
• Geen afspraken maken om personeel niet van elkaar over te nemen of om de concurrentie op arbeidsvoorwaarden te beperken. Werkgevers en vakbonden mogen in cao's uiteraard wel afspraken maken over arbeidsvoorwaarden (hiervoor bestaat een aparte uitzondering onder het mededingingsrecht).
• Niet tot integratie van hun bedrijven overgaan voordat een voorgenomen concentratie (overname; fusie; oprichting joint venture) formeel-juridisch is geëffectueerd. In sommige gevallen is daarvoor ook aparte goedkeuring van een mededingingsautoriteit zoals de ACM of de Europese Commissie nodig.

Het is belangrijk voor bedrijven om te beseffen dat alleen het bespreken van deze categorieën afspraken al verboden kan zijn. Ook de uitwisseling van (prijs)informatie tussen directe concurrenten kan op zichzelf al verboden zijn onder het mededingingsrecht.

Uitzonderingen op het kartelverbod
In bepaalde gevallen mogen bedrijven wél mededingingsbeperkende afspraken maken. Dit geldt bijvoorbeeld voor kleine ondernemingen met een beperkte omzet c.q. bedrijven met een klein marktaandeel. Ook bestaat de mogelijkheid dat een bepaalde mededingingsbeperkende samenwerking tussen ondernemingen zoveel economische of technische voordelen heeft dat zij gerechtvaardigd moet worden geacht.

Aan genoemde uitzonderingen zijn echter wel strikte voorwaarden verbonden. Het is voor bedrijven van belang om over een eventuele toepasselijkheid de juiste informatie in te winnen.

Tot slot: samenwerking mag, maar er zijn grenzen
Met haar nieuwe leidraad 'Samenwerking tussen concurrenten' wil de ACM nogmaals benadrukken dat concurrerende ondernemingen mogen samenwerken, maar dat er wel mededingingsrechtelijke grenzen aan deze samenwerking zijn. Met een nieuw ingezette koers van ACM-wege voor een striktere handhaving van de mededingingsregels, is het dan ook belangrijk om goed op te letten wanneer bedrijven mogen samenwerken en wanneer vooral ook niet. Zo kunnen boetes in de toekomst worden voorkomen.