Duurzaamheid in het consumentenbeschermingsrecht: hoe om te gaan met duurzaamheidsclaims van bedrijven?

30 juli 2021 | Blog

Op 29 juni 2021 hebben wij het webinar ‘Duurzaam ondernemen’ georganiseerd. We zijn daarbij ingegaan op de laatste ontwikkelingen op het thema ‘duurzaamheid’ in twee rechtsgebieden: het mededingingsrecht en het consumentenbeschermingsrecht.

In dit blog zetten wij nog even kort de belangrijkste take-aways neer op het thema ‘Duurzaamheid en consumentenrecht’. Graag verwijzen wij u voor de belangrijkste take-aways op het vlak van duurzaamheid en mededingingsrecht naar dít blog.

Op het vlak van duurzaamheid en consumentenbeschermingsrecht is de belangrijkste boodschap voor bedrijven dat duurzaamheidsclaims sinds een jaar een aandachtsgebied vormen in de handhavingspraktijk van de ACM. De ACM heeft een aantal zeer specifieke uitwerkingen gegeven van de consumentenregels op het vlak van duurzaamheidsclaims. Er zal meer controle plaatsvinden door de ACM op dit onderwerp. Anderzijds moet wel duidelijk zijn dat de ACM toezichthouder is en géén regelgever!

1. Toezicht op het consumentenbeschermingsrecht in Nederland

Toezichthouder in Nederland op het consumentenbeschermingsrecht is de Autoriteit Consument & Markt (“ACM”). De meeste mensen kennen de ACM als mededingingstoezichthouder, maar dat is niet haar enige rol. Zo houdt de ACM toezicht op sectorale regelgeving zoals telecommunicatie en spoorvervoer, en dus ook op meer generieke rechtsgebieden zoals het consumentenbeschermingsrecht.

De ACM heeft de bevoegdheid om administratiefrechtelijk te handhaven in geval van een overtreding van normen uit de Wet op de Oneerlijke Handelspraktijken (“WOH”). De WOH vormt de implementatiewet in Nederland van de EU-Richtlijn oneerlijke handelspraktijken (Richtlijn 2005/29/EG). De WOH heeft in 2008 de normen uit de Richtlijn in Nederlandse wetgeving omgezet, met name door invoeging van een nieuwe afdeling in Boek 6 Burgerlijk Wetboek (“BW”). Het gaat om het regime van de artikelen 6:193a t/m 6:193j BW (= afdeling 3A in Titel 3 van boek 6 BW). Deze normen draaien om (een verbod op) oneerlijke handelspraktijken van handelaren, en krijgen nadere uitwerking in misleiding van de consument en in agressieve handelspraktijken. De ACM kan bij overtreding van WOH-normen een boete tot € 900.000 opleggen (of hoger indien de omzet van de bestrafte onderneming zeer hoog is), alsook een dwangsom.

2. De inhoud van het consumentenbeschermingsrecht: enkele cruciale toetsingscriteria

Omwille van de beknoptheid van dit blog, werken wij de inhoud van het wettelijke kader van artikel 6:193a-6:193j BW niet uitgebreid uit, maar spitsen wij ons toe op enkele belangrijke toetsingscriteria. Het zal niet verbazen dat wat betreft de houdbaarheid van duurzaamheidsclaims van bedrijven onder genoemde normenset, het aanknopingspunt doorgaans ‘misleiding’ zal zijn, en niet zozeer ‘agressieve handelspraktijken’.

Het verbod op het verrichten van oneerlijke handelspraktijken richt zich tot ‘handelaren’ in de uitoefening van hun ‘handelspraktijk’. Het gaat hier om een zeer ruim omschreven begrip. Onder dit begrip valt óók expliciet degene die in naam van of voor rekenschap van een handelaar optreedt. 

Ook het begrip ‘handelspraktijken’ is zeer breed. Het omvat iedere handeling, omissie, gedraging, voorstelling van zaken of commerciële communicatie, met inbegrip van reclame en marketing, van een handelaar (of diens vertegenwoordiger), die rechtstreeks verband houdt met de verkoopbevordering, verkoop of levering van een product (of dienst) aan consumenten.

3. Beleidsinitiatieven van de ACM

De ACM is afgelopen jaar erg actief geweest in het nader invullen van de hoofdnorm van een ‘oneerlijke handelspraktijk’ uit artikel 6:193b BW, en met name aan de misleidingsnorm uit de artikelen 6:193c-6:193g BW e.v.

Uitvaardiging van Leidraad Duurzaamheidsclaims
Op 28 januari 2021 heeft de ACM de Leidraad Duurzaamheidsclaims gepubliceerd. In deze Leidraad gebruikt de ACM de term “duurzaamheidsclaims” als overkoepelende term voor “milieuclaims” en “ethische claims”:

Milieuclaims: claims die de indruk wekken dat een product of activiteit van een bedrijf geen of minder negatieve gevolgen heeft voor het milieu of minder schadelijk is voor het klimaat, of juist bepaalde milieuvoordelen heeft. Milieuclaims kunnen betrekking hebben op de gevolgen voor het milieu in het algemeen of op bepaalde aspecten van het milieu, zoals lucht, water, bodem, ecosystemen, biodiversiteit of het klimaat.

Ethische claims: claims die de indruk wekken dat de fabricatie van een product of de activiteit van een bedrijf zijn gedaan volgens bepaalde ethische standaarden, bijvoorbeeld ten aanzien van algemene arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn en/of maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

Duurzaamheidsclaims zijn dus niet alleen claims die betrekking hebben op milieukeurmerken, maar ook aanspraken op bepaalde sociale standaarden.

De ACM heeft in de Leidraad vijf vuistregels uitgewerkt omtrent het maken van eerlijke duurzaamheidsclaims:

Vuistregel 1: Maak duidelijk welk duurzaamheidsvoordeel het product heeft

Vuistregel 2: Onderbouw duurzaamheidsclaims met feiten en houd ze actueel

Vuistregel 3: Vergelijkingen met andere producten, diensten of bedrijven moeten eerlijk zijn

Vuistregel 4: Wees eerlijk en concreet over de duurzaamheidsinspanningen van uw bedrijf

Vuistregel 5: Zorg dat visuele claims en keurmerken behulpzaam zijn voor consumenten en niet verwarrend

Bedrijven kunnen deze vuistregels als basis gebruiken bij het opstellen en managen van hun duurzaamheidsuitingen. Maar het is ook duidelijk dat met de vuistregels niet zomaar alle vragen omtrent handelspraktijken zijn beantwoord. In concreto kunnen kwesties blijven opspelen of een handelspraktijk nu net wel, of net niet, ‘oneerlijk’ of ‘misleidend’ is.

Onderzoek naar misleidende duurzaamheidsclaims in de sectoren energie, zuivel en kleding
In mei 2021 heeft de ACM een onderzoek gestart naar misleidende duurzaamheidsclaims in de sectoren energie, zuivel en kleding. De ACM heeft deze sectoren gekozen omdat zij bij vooronderzoek veel mogelijk misleidende duurzaamheidsclaims waarnam. Bovendien speelt duurzaamheid voor consumenten bij hun aankopen in deze sectoren een grote rol. De ACM heeft ruim 170 bedrijven per brief verzocht hun duurzaamheidsclaims te controleren en zo nodig aan te passen om ze in lijn te brengen met de wetgeving inzake oneerlijke handelspraktijken.

Overzicht met FAQ Duurzaamheidsclaims
Naar aanleiding van het sectoronderzoek heeft de ACM ook een overzicht met Questions & Answers op haar website gepubliceerd: FAQ Duurzaamheidsclaims. Hierin worden nadere ACM-uitwerkingen gegeven van wat een bedrijf nu wel en niet (ver)mag onder het consumentenbeschermingsrecht met duurzaamheidsuitingen of -kenmerken. Zo komen aan bod vragen als:

  • Gelden er specifieke eisen voor de manier waarop duurzaamheidsinformatie op een website wordt gepresenteerd?
  • Mijn bedrijf gebruikt keurmerken op zijn producten: welke informatie moet het hierbij vermelden?
  • Is een bedrijf verantwoordelijk als diens leverancier of producent onjuiste informatie verstrekt over de duurzaamheid van een product?

Wij merken hierbij op dat de ACM een handhavingsbevoegdheid heeft ten opzichte van consumentenbeschermingsnormen die zijn verankerd in de wet. De ACM heeft géén regelgevingsbevoegdheid op het vlak van misleiding van de consument, al begrijpen we dat de ACM guidance wil geven aan het bedrijfsleven. Het gaat hier om in beginsel civielrechtelijke normen, waarbij de ACM onzes inziens enige terughoudendheid zou moeten betrachten bij de nadere invulling. Zeker waar het gaat om daadwerkelijke handhaving. Het lijkt sowieso doelmatig als de ACM zich enkel richt op de (in haar ogen) meest ernstige inbreuken op het consumentenbeschermingsrecht.

4. Conclusie

Duurzaamheidsclaims vormen een aandachtsgebied in de handhavingspraktijk van de ACM, maar de ACM is toezichthouder en géén regelgever!

Mocht u naar aanleiding van dit blog vragen hebben, kunt u contact opnemen met onze specialisten Joost Houdijk en Robbert Jaspers.

Meld u aan voor onze nieuwsbrieven